Mocne i słabe strony polskiej innowacyjności

Z raportu Ayming „Biznes oddychający z ulgą. 5 lat ulgi B+R w Polsce” wynika, że prawie wszyscy respondenci (98 proc.) uważają, że innowacje są istotne dla konkurencyjności firmy, przy czym dla 48 proc. są wręcz kluczowe.

Najwyższy odsetek ankietowanych wyrażających taką opinię wywodzi się z branż: IT (83 proc.), farmaceutycznej (80 proc.), elektronicznej (75 proc.), lotniczej i spożywczej (po 67 proc.). Są to sektory odznaczające się dużą konkurencyjnością, w których innowacje odgrywają ważną rolę.

Porównując się do konkurencji międzynarodowej, połowa firm w Polsce ocenia poziom swojej innowacyjności na 4 i 5 w skali od 1 do 5. Jest to zauważalny wzrost w porównaniu z badaniem z zeszłego roku, w którym swój poziom innowacyjności za dobry lub wysoki uznało 38 proc. ankietowanych, z czego zaledwie 5 proc. wystawiło sobie najwyższą notę.

Niewiele więcej niż co dziesiąty respondent ocenia nisko poziom innowacyjności swojego przedsiębiorstwa (nota 1 i 2), co również stanowi zauważalną poprawę. W roku 2020 takie odczucia miał co piąty badany. Tegoroczne wyniki pokazują, że pandemia Covid-19 nie tylko nie wpłynęła na obniżenie poziomu innowacyjności firm w Polsce, ale być może zachęciła je do wzmożenia działań proinnowacyjnych, czego efektem są zauważalnie wyższe noty.

poziom innowacji firm w Polsce

Polska innowacyjność na tle Europy

Pozytywne jednostkowe oceny przedsiębiorców stoją jednak w kontrze do ogólnej kondycji rodzimych innowacji. W Europejskim Rankingu Innowacyjności 2020*. Polska po raz drugi z rzędu zajęła czwarte miejsce od końca. Nasz kraj znalazł się co prawda w gronie umiarkowanych innowatorów razem z Włochami, Grecją czy Hiszpanią, ale wyprzedza jedynie Rumunię, Bułgarię i o włos Chorwację (indeks innowacyjności Polski jest o 0,1 wyższy). Przed nami uplasowały się inne państwa regionu – Czechy, Słowacja, Litwa i Łotwa. Najbardziej innowacyjnym krajem UE pozostaje Szwecja, a kolejne miejsca zajmują Finlandia, Dania i Holandia.

Według rankingu polski system innowacji najlepiej wypada w dwóch kategoriach:

środowisko sprzyjające innowacjom (8. miejsce na 27 krajów) oraz
wpływ innowacji na zatrudnienie (dopiero 13. miejsce, za średnią unijną).

Z kolei do najsłabszych stron zaliczymy następujące kategorie:

wprowadzanie innowacji w MŚP (przedostatnie miejsce),
powiązania i współpraca (4. miejsce od końca),
atrakcyjność systemu badań naukowych (3. miejsce od końca),
finansowanie i wsparcie (5. miejsce od końca).

Pojmowanie innowacyjności

Co powoduje rozdźwięk między samooceną przedsiębiorców a ich wynikami na tle międzynarodowym? Jedną z odpowiedzi może być bardzo wąskie myślenie o innowacyjności, którą sprowadza się do gotowego produktu czy usługi. Na tym tle rodzimi innowatorzy mogą wypadać całkiem dobrze. Natomiast równie ważne są pozostałe etapy, które do tej innowacji prowadzą (np. dostęp do wykwalifikowanej kadry czy współpraca z ośrodkami naukowymi), a następnie pozwalają jej zaistnieć na rynku (np. łatwość komercjalizacji technologii, pozyskanie finansowania).

W raporcie PARP czytamy, że w firmach aktywnych innowacyjnie za niemal ³/₄ innowacji odpowiadają ich właściciele lub osoby zarządzające**. Na drugim miejscu (63 proc.) znalazło się otoczenie zewnętrzne w postaci klientów, dostawców oraz podmiotów z branży, z którymi kontakt ma przeważnie kadra zarządzająca. Oznacza to, że wprowadzanie innowacji nad Wisłą opiera się niemal wyłącznie na osobach decyzyjnych. W zaledwie co czwartej firmie w proces ten zaangażowani są kreatywni pracownicy spoza zespołu badawczo-rozwojowego, a w co dziesiątej – tacy, którzy w nim na co dzień pracują.

Kulejąca współpraca

Jak już zostało powiedziane, jedną ze słabych stron polskiej innowacyjności jest brak współpracy zarówno na styku biznes-biznes, jak i biznes-nauka. 29 proc. badanych przedsiębiorstw stwierdziło, że jedną z barier na drodze do zwiększenia poziomu ich innowacyjności jest niewystarczająca współpraca z instytucjami badawczymi i naukowymi. Problemem dla co czwartego pozostaje również dostęp do wykwalifikowanej kadry, która byłaby w stanie realizować skomplikowane projekty badawczo-rozwojowe.