Realizacja 5 krajowych i 16 regionalnych programów operacyjnych przebiega prawidłowo, a efekty finansowe i rzeczowe na koniec 2018 r. były na ogół osiągane. Takie wnioski płyną z raportu Najwyższej Izby Kontroli „Efekty wdrażania programów operacyjnych na lata 2014-2020 w ramach Polityki Spójności”. Brak osiągnięcia zakładanych celów – rozumianych finansowo i rzeczowo – mógłby skutkować zwrotem przyznanych Polsce pieniędzy. Do końca przyszłego roku całkowity transfer środków dla Polski został określony na poziomie 82 mld euro.
Pozytywna ocena NIK jest szczególnie ważna w kontekście wyników za rok 2017, które wykazywały bardzo niski poziom wydatkowania funduszy UE oraz bardzo niski poziom zaawansowania realizacji w przypadku aż 60 spośród 192 osi priorytetowych programów operacyjnych. Jako oś priorytetową należy rozumieć wyodrębnioną część programu, zdefiniowaną poprzez grupę działań wzajemnie powiązanych, które realizują mierzalne cele szczegółowe. Przyspieszenie wydatkowania, zauważone przez kontrolerów NIK, jest także istotne z perspektywy roku 2020, który będzie ostatnim rokiem z konkursami finansującymi projekty przedsiębiorstw.
POIR ze stuprocentową realizacją
Komisja Europejska uznaje, że cele programów operacyjnych są osiągnięte, jeżeli wszystkie wskaźniki wykonania uzyskają co najmniej 85% wartości celu pośredniego dla danego roku. W 18 z 21 badanych programów operacyjnych z lat 2014-2018 osiągnięto wszystkie wskaźniki rzeczowe na zakładanym poziomie. Jedynie w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (finansującego aktywizację osób młodych pozostających bez pracy, szkolnictwo wyższe czy innowacje społeczne) oraz w ramach programu dla województwa świętokrzyskiego i lubelskiego nie osiągnięto celów pośrednich.
W przypadku wskaźników finansowych najsłabsze wyniki dotyczyły Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, w którym poziom powyżej 85% wartości celu osiągnęło jedynie 83% wskaźników finansowych. Dla porównania – Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (finansujący innowacje i prace badawczo-rozwojowe) osiągnął poziom wykonania dla 100% wskaźników finansowych.
Najsłabsze wyniki w regionach uzyskało województwo kujawsko-pomorskie, gdzie cel pośredni osiągnęło jedynie 55 % wskaźników. Nie wszystkie wskaźniki finansowe zostały również osiągnięte w województwie mazowieckim, lubelskim, łódzkim, opolskim, podlaskim, śląskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Natomiast wszystkie cele finansowe zrealizowano w województwie dolnośląskim, lubuskim, podkarpackim, pomorskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim.
Przyspieszenie dzięki korzystnym zmianom przepisów
NIK podkreśla, iż osiągnięcie zakładanych celów było możliwe dzięki podjęciu działań zaradczych przez poszczególne instytucje zarządzające. Objęły one m.in. rozliczenie wskaźników na podstawie rzeczowo zrealizowanych działań w ramach realizowanych projektów, bez ich finansowego zamknięcia. Duży wzrost osiągniętych wskaźników, w porównaniu w z analogicznym okresem 2017 r., był możliwy głównie za sprawą nowelizacji rozporządzeń Komisji Europejskiej. Dzięki nim polska administracja może zaliczać do wskaźników finansowych także płatności pośrednie, a nie tak jak dotychczas – jedynie płatności końcowe.
Jednocześnie w grudniu 2018 r. KE przekazała Ministerstwu Inwestycji i Rozwoju korzystną interpretację dotyczącą sposobu raportowania wskaźników finansowych i rzeczowych. Zgodnie z nią można wykazywać realizację tych wskaźników na podstawie wydatków zawartych we wnioskach o płatność, przekazywanych do Komisji przed zatwierdzeniem sprawozdania rocznego z realizacji programu (a więc każdorazowo do czerwca). Wydatki te muszą być jednak poniesione przez beneficjentów i opłacone przed końcem roku poprzedniego. Dzięki takiemu stanowisku Brukseli część instytucji, która sygnalizowała problem z realizacją wskaźników, może zrealizować cele na koniec 2018 r.
Polska na tle Europy
Jak wygląda kontraktowanie i wydatkowanie środków unijnych w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej? Procent środków zakontraktowanych na koniec 2018 r. był w naszym kraju nieznacznie wyższy od średniej unijnej (68%) i wyniósł 72%. Do stojących na czele stawki Węgier tracimy 32 pp., natomiast do drugiej Malty – już tylko 10 pp. Wyprzedzamy takie kraje, jak Francja (61%), Włochy (62%), Niemcy (67%) i Wielka Brytania (68%). Z krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyżej od Polski plasuje się Bułgaria (72%) i Łotwa (76%).
Jeszcze więcej o stopniu realizacji perspektywy finansowej na lata 2014-2020 mówi procent środków wydatkowanych w ramach polityki spójności na koniec 2018 r. Wyniósł on 26% wszystkich dostępnych dla Polski środków, lokując się niewiele poniże średniej unijnej (28%). Lider rankingu – Finlandia, osiągnęła poziom 55%, a druga Irlandia – 46%. Warto zaznaczyć, że Polska otrzymała rekordową pulę środków do wydania w ramach siedmioletniej perspektywy.
Wykorzystanie środków według województw
Od 2014 r. do końca 2018 r. środki finansowe z Unii Europejskiej otrzymało 7 894 podmiotów, które wprowadziły na rynek nowe lub ulepszone produkty i usługi. Największą liczbę przedsiębiorstw wsparto w województwie dolnośląskim (1 481), a najmniejszą w województwie łódzkim (19). Najwyższe wydatki rozliczyli przedsiębiorcy w województwie wielkopolskim (242 mln zł), a najniższe w województwie łódzkim – jedynie na kwotę 9,6 mln zł. Tak słaby wynik w województwie łódzkim ma związek z niską realizacją projektów z zakresu infrastruktury badawczo-rozwojowej, niską jakością merytoryczną projektów, rezygnacją z podpisywania umów o dofinansowanie czy zmianami dokonywanymi w harmonogramach w zakresie wydłużenia terminu realizacji projektów.
Brak komentarzy